Sabado, Mayo 6, 2023

Si Libay at ang makatang Li Bai

SI LIBAY AT ANG MAKATANG LI BAI
Maikling sanaysay ni Gregorio V. Bituin Jr.

Libay ang palayaw ng asawa kong si Liberty. Tulad ng Juday na palayaw naman ng artistang si Judy Ann Santos. Ayon naman sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 693, ang salitang libay ay nangangahulugang 1. babaeng usa; at 2. halamang damo na magaspang at kulay lungti ang bulaklak.

Subalit natuwa ako nang may kapangalang makata si Libay. Nabasa ko ang ilang tula ng makatang si Li Bai (Li Po) mula sa Dinastiyang Tang sa Tsina. Una ko siyang nabasa sa aklat na Three Tang Dynasty Poets, kasama sina Wang Wei (Wang Youcheng) at Tu Fu (Du Fu). Sa nasabing aklat ay may sampung tula si Li Bai, mula pahina 21 hanggang 33.

Nabanggit din si Li Bai sa aklat na Gagamba sa Uhay: Kalipunan ng mga haiku ng makatang Rogelio G. Mangahas, pahina xvii. Ayon sa kanya, "Naalala ko tuloy ang mga klasikong makatang Tsino na sina Li Bai (Li Po) at Du Fu (Tu Fu) na nakaimpluwensiya sa mga unang maestro ng haiku, gaya nina Basho at Buson. Ang paggamit ng katimpian at pagkanatural sa masining na pagpapahayag ay ilan impliwensiya ng mga makatang Tsino sa mga haikunista."

May maikling pagpapakilala ang Poetry Foundation tungkol sa kanya, na matatagpuan sa kawing na: https://www.poetryfoundation.org/poets/li-po

Li Bai
701–762

A Chinese poet of the Tang Dynasty, Li Bai (also known as Li Po, Li Pai, Li T’ai-po, and Li T’ai-pai) was probably born in central Asia and grew up in Sichuan Province. He left home in 725 to wander through the Yangtze River Valley and write poetry. In 742 he was appointed to the Hanlin Academy by Emperor Xuanzong, though he was eventually expelled from court. He then served the Prince of Yun, who led a revolt after the An Lushan Rebellion of 755. Li Bai was arrested for treason; after he was pardoned, he again wandered the Yangtze Valley. He was married four times and was friends with the poet Du Fu.
 
Li Bai wrote occasional verse and poems about his own life. His poetry is known for its clear imagery and conversational tone. His work influenced a number of 20th-century poets, including Ezra Pound and James Wright.

Narito ang aking malayang salin:

Li Bai
701–762

Isang makatang Tsino sa Dinastiyang Tang, si Li Bai (na kilala rin sa pangalang Li Po, Li Pai, Li T’ai-po, at Li T’ai-pai) ay malamang na isinilang sa gitnang Asya at lumaki sa Lalawigan ng Sichuan. Nilisan niya ang tahanan noong 725 upang maglibot sa Lambak ng Ilog Yangtze at nagsulat ng tula. Noong 742 siya ay hinirang ni Emperor Xuanzong sa Akademya ng Hanlin, kahit na sa kalaunan ay pinatalsik siya ng korte. Pagkatapos ay pinaglingkuran niya ang Prinsipe ng Yun, na namuno sa isang pag-aalsa matapos ang Rebelyon ni Heneral An Lushan noong 755. Dinakip si Li Bai sa salang pagtataksil; matapos siyang mapatawad, muli siyang gumala sa Lambak ng Yangtze. Apat na ulit siyang nag-asawa at naging kaibigan niya ang makatang si Du Fu.
 
Paminsan-minsang sumusulat si Li Bai ng taludtod at mga tula tungkol sa kanyang sariling buhay. Bantog ang kanyang mga tula sa sa malinaw na paglalarawan at sa paraang nakikipag-usap. Naimpluwensyahan ng kanyang mga katha ang ilang makata noong ika-20 siglo, tulad nina Ezra Pound at James Wright.

Sinubukan kong isalin ang tulang Old Poem ni Li Bai, na nasa pahina 33 ng aklat, na isinalin nina G. W. Robinson at Arthur Cooper sa Ingles:

OLD POEM
by Li Bai

Did Chuang Chou dream
he was the butterfly,
Or the butterfly
that it was Chuang Chou?

In one body's
metamorphoses,
All is present,
infinite virtue!

You surely know
Fairyland's oceans
Were made again
a limpid booklet,

Down at Green Gate
the melon gardener
Once used to be
Marquis of Tung-Ling?

Wealth and honour
were always like this:
You strive and strive
but what do you seek?

Narito ang malaya kong salin:

LUMANG TULA
ni Li Bai

Nanaginip ba si Chuang Chou
na siya ang paruparo,
O ang paruparong 
iyon ay si Chuang Chou?

Sa pagbabanyuhay
ng isang katawan,
Lahat ay naroroon,
walang hanggang kabutihan!

Tiyak batid mo yaong mga
karagatan sa lupa ng mga diwata
ay muling ginawa bilang
maliit na libreto,

Pababa sa Lunting Tarangkahan
ang hardinero ng melon
nga ba'y dating
Marquis ng Tung-Ling?

Ganito namang lagi
ang yaman at dangal:
Patuloy kang nagsisikap
ngunit ano ang iyong nahanap?

Napalikha na rin ako ng tula:

SI LIBAY AT ANG MAKATANG LI BAI

di man makata ang asawa kong si Libay
ay nadarama ko ang kasiyahang tunay
na tangi kong kasama sa ginhawa't lumbay
hanggang mabasa ko ang makatang si Li Bai

katukayo niya'y magaling na makata
mula sa Dinastiyang Tang ay nakakatha
ng hanggang ngayon ay mga tulang sariwa
kahit napakatagal na't talagang luma

dalawa kayong sa puso ko'y inspirasyon
upang kamtin ang pangarap at nilalayon
na sangkaterbang tula'y makatha't matipon
upang ilathala bilang aklat paglaon

Libay at Li Bai, dalawang magkatukayo
una'y sinuyo, isa'y makatang nahango
una'y inibig, isa'y tula ang tinungo
sa inyo'y nagpupugay akong taospuso

05.06.2023

Walang komento:

Tungkol sa Akin

Aking larawan
Adhikain naming tipunin ang mga tula, maikling kwento, sanaysay, awitin, at iba pang sulating likha ng manggagawa, maralita at iba pang sektor ng lipunan, lalo na yaong nananawagan ng pagbabago at pagtatayo ng tunay na lipunang makatao.